پرش به محتوا

گزارش صداخانه


«گزارش صداخانه» عنوان نشریه صداخانه است که هر فصل روی وبسایت صداخانه و همچنین به صورت نسخه‌های کاغذی منتشر می‌شود. این نشریه گزارشی از آثار منتشر شده از موسیقی مردمی در ایران از اواخر دهه ۱۳۳۰ تا میانه دهه ۱۳۸۰ شمسی است. در هر شماره از گزارش صداخانه، بخش معناداری از فهرست این آثار که نسخه‌ی فیزیکی آنها در آرشیو صداخانه نگهداری می‌شوند انتشار می‌یابد. تصاویر اسکن شده از لیبل و جلد صفحه‌ها و کاست‌ها و همچنین آلبوم‌های صوتی گزینش شده، این فهرست را پشتیبانی خواهند کرد تا چشم‌انداز بصری و شنیداری از محتوای هر فهرست نمایان شود. همچنین ما برداشت‌ها، تاثرات و تفاسیرمان از محتوای این آرشیو را در قالب مقالاتی ارائه خواهیم کرد. «گزارش صداخانه» می‌کوشد به واسطه فهرست‌ها و مقالات، محتوای این آرشیو را هرچه بیشتر آشکار کند.

شماره اول

خیابان شهرهای متحد

بیشترین حجم تولید موسیقی‌ مردمی در ایران، چه در قالب صفحه‌های ۴۵دور و چه در قالب نوار کاست، بدون شک مربوط به موسیقی ترکی آذربایجانی است. بنابراین بسیار معنادار بود که نخستین گزارش صداخانه به فهرست صفحه‌های ۴۵دور موسیقی ترکی آذربایجان ایران اختصاص یابد. این صفحه‌ها حدود یک سوم کل آرشیو صفحه‌های ما را به خود اختصاص داده‌اند. اسکن لیبل‌ها و پاکت‌ها و همچنین دو آلبوم صوتی، فهرست صفحه‌ها را همراهی می‌کنند. این گزیده‌ بصری و صوتی، حاصل ساعت‌ها مطالعه، تماشا و گوش دادن به حدود ۶۰۰ صفحه موسیقی ترکی آذربایجان ایران است.

۲۹ قطعه‌ برگزیده‌ای که در قالب دو آلبوم صوتی این مجلد را همراهی می‌کنند به گونه‌ای انتخاب شده‌اند که تکثر سبکی و شنیداری فهرست ‌بلندبالای صفحه‌های ۴۵دور موسیقی ترکی آذربایجانی از جمله موسیقی عاشیقی، موسیقی کلاسیک آذربایجان، موسیقی مردم‌پسند، موسیقی مطربی، آثار مبتنی بر اشعار فکاهی، موسیقی کاباره‌ای عربی‌مآبانه، قطعات نزدیک به موسیقی کردی و ارمنی و… را به خوبی نمایش دهند. اشعار این ۲۹ قطعه به همراه ترجمه فارسی آن‌ها در این شماره آورده شده است.

اما در کنار فهرست صفحه‌ها، کانون و قلب این شماره، مقاله «روایتی از استقرار نظامِ تولیدِ موسیقی در ایران؛ صنعت ضبط و نسبتِ آن با موسیقی‌های مردمی» است. این مقاله نخستین چکیده‌‌ی منسجم از تاریخ صنعت ضبط در ایران است.  دراین مقاله سعی شده است با درآمیختن دانش عمومی و تخصصی در حوزه‌ی تاریخ صنعت ضبط، روایتی خواندنی از رشد مناسبات تولید موسیقی در ایران ارائه شود. همچنین این مقاله تلاش می‌کند از روایت‌های تهران‌محور فراتر رود تا به رابطه‌ی گسترده‌تر و مهیج‌تری از صنعت ضبط با جغرافیای ایران و موسیقی‌های مردمی دست یابد. هدف مقاله این بوده است که تاریخ رشد یک صنعت در ایران و پیوند آن را با زندگی مردم در شهرهای مختلف دنبال کند. دست‌یابی به سیر تاریخیِ این روایت حاصل سال‌ها پژوهش احمد جعفری (سردبیر گزارش صداخانه و دانش‌آموخته قوم‌موسیقی‌شناسی از دانشگاه هنر تهران) بر روی موضوع صنعت ضبط در ایران است. مسیر روایت در این مقاله از ورود کمپانی‌های اروپایی ضبط صفحه به تهران در دوران مشروطه آغاز می‌شود و تا رواج نوارهای کاست در میانه‌ی دهه‌ی ۱۳۸۰ شمسی ادامه می‌یابد.

عنوان این شماره (خیابان شهرهای متحد) اقتباسی از نام «خیابانِ ملل متحد» در تبریز است. این خیابان در دوران رواج کاست محل اصلی ضبط، تکثیر و توزیع موسیقی و همچنین کانون تعامل مردم با مغازه‌های نوارفروشی بوده است. پاتوق اصلی موسیقی‌دانان و به ویژه عاشیق‌ها نیز در نوارفروشی‌ها و قهوه‌خانه‌های همین خیابان بوده است.

تمامی متون این شماره به زبان‌های ترکی، عربی و انگلیسی ترجمه شده است به امید آنکه بتواند به ایده‌ها و دغدغه‌های مشابه در جغرافیایی گسترده‌تر متصل شود.